Paul Van Hoeydonck 

Op 8 oktober 2025 zou de Antwerpenaar Paul Van Hoeydonck zijn honderdste verjaardag vieren. Het KMSKA brengt daarom een maand lang hommage aan de maker van het eerste kunstwerk …  op de maan. We focussen met meer dan dertig werken op de beginjaren van de kunstenaar. Met als hoogtepunt de installatie van het acht centimeter kleine Fallen Astronaut door het team van de Apollo 15-missie in 1971.

In Paul Van Hoeydonck schuilt al vroeg een artistieke techneut. Dat blijkt uit zijn eerste presentatie in Galerie Buyle in zijn geboortestad Antwerpen in 1952. Ja, hij toont conventionele onderwerpen zoals stillevens, reisindrukken van Marokko en neo-expressionistisch geïnspireerde circusfiguren. Maar zijn industriële landschappen, hoge kranen en grote havenraffinaderijen verraden dat zijn fascinatie als schilder eerder uitgaat naar de nieuwe wereld van de moderniteit.

Ook dat industriële bevredigt zijn temperament niet, en twee jaar later slaat hij de weg in van de geometrische abstractie. Van Hoeydonck weet de verschillende vormen op zijn composities en collages te animeren met een levendige energie. Hij sluit zich aan bij de groep Formes, die vanaf 1956 de abstractie nieuwe impulsen wil geven. Samen met o.a. Jef Verheyen richt hij dan weer het Antwerpse G58 op. 

De ruimterace van die tijd doet hem vragen: ‘Hoe is het mogelijk dat men in 1958 nog blijft stilstaan bij het abstract expressionisme, in het tijdperk van Explorer, Sputniks, Juno III?’ Weg met de strikte conventies van de geconstrueerde kunst, Van Hoeydonck vindt een antwoord in kinetische werken, waarbij de kunstenaar de bezoeker actief betrekt. Lightworks/Lichtwerken, witte monochromen vol lichttrillingen en experimenten met plexiglas vervangen zijn schilderijen. Rond 1960 bestempelen critici Van Hoeydonck als de Belgische kunstenaar bij uitstek die de grenzen van de schilderkunst verlegt.  

Zijn experimenteerdrift stopt daar niet. In de catalogus van de expo Monochrome Malerei in Leverkusen (1960) zegt Van Hoeydonck: ‘We zijn begonnen met een grote herziening… De aarde wordt het uitgangspunt, het nieuwe universum is de ruimte in al haar onmetelijkheid.’ Hij assembleert cybernetische wezens, ‘mutanten’ of ‘bonshommes’ opgebouwd uit uiteenlopende gebruiksvoorwerpen in diverse materialen. Het KMSKA koopt bij Van Hoeydonck zelf zo’n sculptuur, de Spaceman uit 1968, die speciaal voor de expo een opknapbeurt krijgt. Nog vóór de eerste ruimtemissies met desastreuze afloop maakt hij The Accident of Space (1964) en Cycle de la vie d’Icare (1966). In deze dramatische werken zie je astronauten in hun hypermoderne, maar intussen gehavende ruimtepakken.

Tussen 1955 en 1965 bevindt Paul Van Hoeydonck zich in het epicentrum van artistieke ontwikkelingen in Brussel, Antwerpen, Parijs, Venetië, Milaan, Düsseldorf, en New York. Via de Parijse Galerie Iris Clert belandt zijn werk in het Museum of Modern Art (MoMA) in New York, een beslissende stap voor de ontwikkeling en ontvangst van zijn werk. Tien jaar later leidt die Amerikaanse connectie tot de samenwerking met NASA. In augustus 1971 laat de Apollo 15-missie zijn Fallen Astronaut achter op het maanoppervlak als eerbetoon aan overleden astronauten en kosmonauten.

Paul Van Hoeydonck heeft tijdens zijn artistieke odyssee altijd de limieten van de kunst afgetast. Als archeoloog van opleiding schetste hij de toekomst van de mensheid. Nu volautomatische commerciële ruimtereizen stilaan werkelijkheid worden, bevestigt de net overleden kunstenaar zijn visionaire status.