Eugeen Van Mieghem

In deze expo tonen we niet alleen zijn iconische beelden van dokwerkers, transmigranten, zwervers en prostituees, maar ook minder bekende,  vaak nooit eerder getoonde werken. Van Mieghem gebruikt pastels anders dan zijn tijdgenoten: niet voor verstilde taferelen, maar om beweging en sfeer vast te leggen. Van bruisende danszalen tot eenzame stadsfiguren, van wervelende carnavalbals tot monumentale havengezichten – zijn Antwerpen ademt kleur en energie. Pastel ligt Van Mieghem uitstekend. Het is goedkoop, papier en krijt zijn makkelijk te transporteren, en je kan de tekening permanent bijwerken. Ideaal voor een kunstenaar die van de straat zijn atelier maakt of in een piepklein atelier werkt.

Meestal werkt Van Mieghem op bescheiden schaal. Eén van de opmerkelijkste uitzonderingen is een reeks monumentale havenpastels uit 1912. We tonen een ruime selectie, vooral uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus - nooit eerder waren er zoveel samen te zien. De soms even impressionistische als indrukwekkende taferelen weerspiegelen de evoluties van de moderne stad en haven. Zijn menselijke figuren krimpen steeds meer tegenover de oceaanreuzen en de graanzuigers. 

Van Mieghem is een doe-het-zelver. Geld is schaars, dus maakt hij zijn schetsboekjes van alles wat hij vindt: rouwbrieven, uitnodigingen en haventelegrams. Soms zo klein als een luciferdoosje, ze moeten in zijn handpalm passen. Voor deze expo verlaten ze vaak voor het eerst de dozen en laden van privéverzamelaars. Zijn duizenden tekeningen en schetsen moeten we vooral lezen als zijn visueel archief en hoogstpersoonlijk ‘dagboek’.

Curator Eric Rinckhout put ook uit de omvangrijke schenking die de Stichting Eugeen Van Mieghem aan het KMSKA schonk. Alles samen levert dat een breed beeld op van Van Mieghems thema’s op papier, zoals de stad in beweging, het menselijk leed in de Eerste Wereldoorlog, zijn unieke aandacht voor joodse migranten op weg naar Amerika en de dagelijkse bezigheden van vrouw en kind. Van Mieghem kijkt geamuseerd naar de veranderende wereld, maar blijft een kritische buitenstaander.

Allicht kent Van Mieghem de explosie aan nieuwe kunststijlen die aan het begin van de twintigste eeuw de kunstwereld overspoelen. Ze hebben geen vat op zijn eigen evolutie als kunstenaar. Hij blijft realistisch werken, vanuit zijn sociale bewogenheid, scherp observatievermogen en een onstuitbare drang om te tekenen. Hij kijkt, registreert en tekent – snel, kleurrijk en compromisloos. 

Curator en schrijver Eric Rinckhout bereidt de biografie van Eugeen Van Mieghem voor, die eind september 2025 bij uitgeverij Pelckmans verschijnt en in het KMSKA gepresenteerd zal worden.