schilderij

Ontwikkeling van een thema in rood: Carnaval

Jules Schmalzigaug

Over dit werk

Object details

TitelOntwikkeling van een thema in rood: Carnaval
Datum1914
Mediumolieverf op karton
Afmeting81 × 64 cm
Inventaris nummer4081
Inscriptiesrechts onder: SCHMALZIGAUG/ 1914

Meer over dit werk

Ontwikkeling van een thema in rood: Carnaval staat bekend als het eerste abstracte schilderij uit de Belgische kunstgeschiedenis. Het woord ‘carnaval’ lijkt een aanknopingspunt te bieden maar blijft hier zonder figuratieve uitwerking. Het carnavaleske schuilt in de vrije expressie, in het louter schilderkunstige spel van vooral onvermengde kleurpigmenten. Toen Schmalzigaug dit werk maakte, correspondeerde hij met de futuristische voorman Umberto Boccioni. In zijn brieven begon hij zijn persoonlijke en coloristische variant van het modernisme voor het eerst te definiëren. Zo schreef hij: ‘Ik leef in het midden van een prisma. En het resultaat van deze hypnose van kleur? Iets vleselijks, een rilling in de onderbuik – een testiculaire emotie. Waarom? Het instinct van het carnaval (…)’. Twee jaren eerder, in 1912, had de schilder tijdens het Parijse Salon des Indépendants ongetwijfeld het abstracte sleutelwerk Amorpha: Fugue en deux couleurs (1912) van de Tsjechische kunstenaar František Kupka gezien. Door in Ontwikkeling van een thema in rood met de achterkant van de verfborstel of met het paletmes blauwe, rode en gele verf weg te krassen, brutaliseerde Schmalzigaug de abstracte schilderkunst die hij kende. Dit lijkt wel een anachronistisch schilderij van abstract expressionistische makelij. Om die reden is het niet alleen het meest enigmatische, maar ook het meest atypische werk in het oeuvre van de kunstenaar. Nadien heeft Schmalzigaug nooit meer een schilderij in dezelfde trant gemaakt. Dit neemt niet weg dat de conceptuele schilderkunstige vernieuwing, in de geest van de avant-garde, onmiskenbaar aanwezig is. Een schilderkunstige compositie kan kleur pur sang zijn. In april en mei 1914 werd dit werk in Rome tentoongesteld tijdens de Esposizione libera futurista internazionale in de avant-gardegalerie van Giuseppe Sprovieri. Het maakte deel uit van een door de kunstenaar zelf gekozen ensemble van zes werken. Bij leven was deze tentoonstelling het artistieke hoogtepunt van de jonggestorven Schmalzigaug. Zijn werken werden in het toonaangevende avant-gardetijdschrift Lacerba omschreven als ‘ritmes van gekleurde arabesken’. Eind 1914 verliet Schmalzigaug Venetië onder druk van de Eerste Wereldoorlog. Dit schilderij bleef samen met verschillende andere werken achter en bleef voor meer dan een eeuw verborgen in Italiaanse en later Zwitserse privécollecties. Pas in 2015 dook het opnieuw op tijdens een veiling in Zwitserland. In 2021 voegde het KMSKA het werk toe aan zijn collectie, dankzij middelen van de Vlaamse Topstukkenraad.

Verwervingsgeschiedenis

Privéverzameling, Italië; privéverzameling, Zwitserland; veiling galerie Köller Zürich, 4 december 2015 lotnr. 3226; Galerie Ronny Van de Velde, Antwerpen; privéverzameling, Knokke; Galerie Ronny Van de Velde, Knokke-Antwerpen; gekocht door het museum met financiële middelen van de Vlaamse Topstukkenraad, 2021.