Herkomstonderzoek kunstwerken Tweede Wereldoorlog
Tijdens WOII werden vele kunstwerken en cultuurgoederen uit openbaar en uit privé bezit achtergelaten, geroofd of gestolen. Een groot aantal hiervan werd opgespoord en teruggegeven aan de rechtmatige eigenaars. Maar niet van alle teruggevonden cultuurgoederen was de herkomst even duidelijk. Tijdens de Conferentie van Washington in 1998 onderschreef België in dit verband de principes over de geroofde en verdwenen cultuurgoederen. Samen met de Studiecommissie joodse goederen en de Commissie voor Schadeloosstelling onderzochten we kunstwerken uit onze collectie met een onidentificeerbare herkomst. Het onderzoek nam vele jaren in beslag.
De kunstwerken met een ongeïdentificeerde herkomst of met een onvolledige herkomst zijn verzameld in een databank met als doel om meer informatie te verkrijgen over de verwervingsgeschiedenis. Deze databank legt de nadruk op schilderijen en beeldhouwwerken die in de museale verzamelingen terecht kwamen na de Tweede Wereldoorlog. Heb jij informatie over de herkomst van één van de kunstwerken in de lijst hieronder? Dan kan je dit doorsturen via e-mail naar herkomst@kmska.be of via de post. Alle nieuwe informatie is welkom.
De herkomst van onderstaande kunstwerken werd onderzocht:
- Kunstenaar: Cornelis Beelt
- Inventaris nr: 5056
- Drager: hout
- Afmetingen: 57 cm x 82 cm
- Herkomst: in november 1941 verkocht door de kunsthandelaar Le Roy, Brussel, aan Kajetan Mühlmann voor 4.400 RM; doorverkocht aan Heinrich Neuerburg, Garmisch, voor 12.000 RM; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in de woning Neuerburg, Garmisch; overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 4382); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.277); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Adam Van Breen
- Inventaris nr: 5059
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 40 cm x 82 cm
- Herkomst: in 1941 verkocht door de kunstverzamelaar Pieter Smidt van Gelder, Antwerpen, aan Kajetan Mühlmann voor 8.000 Fl[orijnen]; doorverkocht aan A. Hitler voor de Linzverzameling. Deze collectie werd in de zoutmijnen van Alt-Aussee ondergebracht (Aussee-nr. 2925); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in 1945 (Linznr. 1873); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 4276); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.61); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Lucas Cranach II
- Inventaris nr: 5047
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 84 cm x 52 cm
- Herkomst: volgens DER verzameling Marchal; in 1944 verkocht door de kunsthandelaar Moorthamers, Brussel, aan Katejan Mühlmann, Den Haag, voor 16.541,35 Florijnen; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in april 1945 in Schloss Volders, Hall en overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 693); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.247); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Lucas Cranach I
- Inventaris nr: 5048
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 86 cm x 65 cm
- Herkomst: in 1943 verkocht door de kunsthandelaar Le Roy, Brussel, aan Katejan Mühlmann, Den Haag, voor 5.000 RM en doorverkocht aan Hermann Göring. Görings collectie werd overgebracht van Carinhall naar Berchtesgaden in 1945; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie te Berchtesgaden in 1945 (Berchtesgadennr. 785); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 5833, kader nr. 6615); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.83); afgestaan in 1951 aan het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jan Gossaert
- Inventaris nr: 5055
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 20 cm x 14 cm
- Herkomst: verkocht door de verzamelaar weduwe Van Gelder, Ukkel op 14 november 1942 voor een bedrag van 512.000 BEF (41.000 RM) aan Dr. Rademacker voor het Rheinisches Landesmuseum, Bonn; teruggevonden te Marienstatt (nabij Bonn); vanuit de Franse zone gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. F.17); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jan Van Goyen
- Inventaris nr: 5053
- Drager: olieverf op doek
- Afmetingen: 102 cm x 132 cm
- Herkomst: tijdens de oorlogsjaren verkocht door de kunsthandelaar De Heuvel, Brussel, aan Kajetan Mühlmann, Den Haag; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in het kasteel Marienburg, Wurzburg; overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 19948); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.89); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Francesco Guardi
- Inventaris nr: 5063
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 102 cm x 132 cm
- Herkomst: tijdens de oorlogsjaren verkocht door de kunstverzamelaar Pieter Smidt van Gelder, Antwerpen, aan Kajetan Mühlmann voor 20.000 Fl[orijnen]; doorverkocht aan A. Hitler voor de Linzverzameling; deze collectie werd in de zoutmijnen van Alt-Aussee ondergebracht (Aussee-nr. 3144); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in 1945; overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 4504); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.71); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jan Josef Horemans II
- Inventaris nr: 5060
- Drager: olieverf op doek
- Afmetingen: 51 cm x 81 cm
- Herkomst: aangekocht door het veilinghuis Dorotheum, Wenen, tijdens de oorlogsjaren in België (Dorotheumnr. 217.519/07) voor 40.000 BEF en doorverkocht aan A. Hitler voor de Linzverzameling; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in Alt-Aussee, Monsberg, op 20 november 1944 en overgebracht naar het Collection Point München; gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.108); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jan Josef Horemans II
- Inventaris nr: 5061
- Drager: olieverf op doek
- Afmetingen: 51 cm x 58 cm
- Herkomst: aangekocht door het veilinghuis Dorotheum, Wenen, tijdens de oorlogsjaren in België (Dorotheumnr. 217.519/08) voor 40.000 BEF en doorverkocht aan A. Hitler voor de Linzverzameling; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in Alt-Aussee, Monsberg op 20 november 1944 en overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 33860); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.106); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jacob Jordaens I
- Inventaris nr: 5049
- Drager: olieverf op doek
- Afmetingen: 118 cm x 154 cm
- Herkomst: in juni 1944 verkocht door de kunstverzamelaar weduwe Van Gelder, Ukkel, aan Maurice Lagrand, Brussel; doorverkocht aan het veilinghuis Dorotheum, Wenen voor 30.000 RM (Dorotheumnr. 217.647/17); voor 40.000 RM doorverkocht aan A. Hitler voor de Linzverzameling; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in Alt-Aussee, Monsberg op 20 november 1944 (Aussee-nr. 8735); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 33827); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.96); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Philippe De Marlier
- Inventaris nr: 5058
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 72 cm x 52 cm
- Herkomst: aangekocht door Dr. Göpel bij een Belgisch verzamelaar of handelaar (volgens KMSKA bij de kunsthandelaar De Heuvel, Brussel) in 1944 en bestemd voor A. Hitler en de Linzverzameling (Linznr. 3469); overgebracht van de Führerbau op 4 oktober 1944 naar Alt-Aussee, Monsberg (Ausseenr. 3999); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie en overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 8779); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.118); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Meester van de Heilige Veronica
- Inventaris nr: 5070
- Drager: eiken paneel
- Afmetingen: 41 cm x 24 cm
- Herkomst: verkoop van zijn volledige schilderijencollectie door de verzamelaar Emile Renders, Brussel en Brugge, via Jacques De Mul, Walter Paech, Alois Miedl (die de kunsthandel Goudstikker, Amsterdam tijdens de bezetting had overgenomen) en Andreas Hofer; op 15 mei 1941 door Hermann Göring aangekocht. Dit schilderij van de collectie werd overgebracht van Carinhall naar Berchtesgaden (Berchtesgadennr. 2113); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in 1945; overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 7163); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.53); na het vonnis in het proces E. Renders, afgestaan in 1952 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jan Massijs
- Inventaris nr: 5052
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 101 cm x 73 cm
- Herkomst: verzameling Ruffo de Bonneval, Brugge; in bezit van De Wynter; aangekocht via Gaston Demeter door Dr. Göpel op 8 september 1943 voor 1.000.000 BEF voor A. Hitler en de Linzverzameling (Linznr. 3438); overgebracht van de Führerbau op 4 oktober 1944 naar Alt-Aussee, Monsberg (Ausseenr. 3160); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie en overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 3045); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.250); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Adriaen van Ostade
- Inventaris nr: 5062
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 27 cm x 23 cm
- Herkomst: op 23 september 1943 aangekocht bij de kunsthandelaar en -restauateur Leegenhoek, Brussel en Parijs, door Maurice Lagrand, Brussel; doorverkocht voor 16.000 RM aan Andreas Hofer voor de Hermann Göringcollectie. Deze collectie werd overgebracht van Carinhall naar Berchtesgaden in 1945; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie te Berchtesgaden in 1945 (Berchtesgadennr. 872); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 5920); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.37); afgestaan in 1951 aan het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Pier Francesco Fiorentino
- Inventaris nr: 5046
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 159 cm x 172 cm
- Herkomst: verkocht door de verzamelaar weduwe Van Gelder, Ukkel, samen met zes schilderijen aan Andreas Hofer op 13 mei 1941 voor een totaal bedrag van 220.000 RM. (A. Hofer was conservator van en inkoper voor de kunstverzameling van Hermann Göring.) Deze collectie werd overgebracht van Carinhall naar Berchtesgaden in 1945; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie te Berchtesgaden (Berchtesgadennr. 239); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 5334); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.39); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Roelant Savery
- Inventaris nr: 5051
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 39 cm x 50 cm
- Herkomst: aangekocht door Dr. Herbst voor het veilinghuis Dorotheum, Wenen in 1944 in België (Dorotheumnr. 217.519/13) voor 350.000 BEF en doorverkocht aan A. Hitler voor de Linzverzameling; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in Alt-Aussee, Monsberg (Aussee-nr. 3653) op 20 november 1944 en overgebracht naar overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 5004); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.255); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Joachim Wtewael
- Inventaris nr: 5057
- Drager: koper
- Afmetingen: 21 cm x 27 cm
- Herkomst: op 8 juni 1941 verkocht door de arts en kunstverzamelaar Frans Heulens, Anderlecht voor een bedrag van 2.200 RM aan Andreas Hofer. (A. Hofer was conservator van en inkoper voor de kunstverzameling van Göring). Als geschenk gegeven door Generaldirektor Pleiger aan Hermann Göring. Deze collectie werd overgebracht van Carinhall naar Berchtesgaden in 1945; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie te Berchtesgaden (Berchtesgadennr. 906); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 5954); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.262); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
- Kunstenaar: Anonieme meester, Zuid-Nederlands
- Inventaris nr: 5071
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 38 cm x 48 cm
- Herkomst: verkoop van zijn volledige schilderijencollectie door de verzamelaar Emile Renders, Brussel en Brugge, via Jacques De Mul, Walter Paech, Alois Miedl (die de kunsthandel Goudstikker, Amsterdam tijdens de bezetting had overgenomen) en Andreas Hofer; op 15 mei 1941 door Hermann Göring aangekocht. Dit schilderij van de collectie werd overgebracht van Carinhall naar Berchtesgaden (Berchtesgadennr. 1136); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in 1945; overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 6184); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.49); na het vonnis in het proces E. Renders, afgestaan in 1952 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Anonieme meester, Zuid-Nederlands
- Inventaris nr: 5050
- Drager: hout
- Afmetingen: 103 cm x 63,5 cm
- Herkomst: tijdens de oorlogsjaren aangekocht in België door Maurice Lagrand, Brussel en verkocht aan Kajetan Mühlmann, Den Haag; teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie in april 1945 in Schloss Volders, Hall (Tirol) en overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 696); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.248); afgestaan in 1951 aan het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jan Denens
- Inventaris nr: 5054
- Drager: houten paneel
- Afmetingen: 91 cm x 68 cm
- Herkomst: onbekende verzameling, geroofd door de Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR) in België (M[öbel]A[ktion]B[elgien]-nr. 31); teruggevonden door de Amerikaanse Monuments, Fine Arts & Archives-divisie te Schloss Kogl in 1945 (nr. 366); overgebracht naar het Collection Point München (Munichnr. 21833); gerestitueerd aan België (Dienst Economische Recuperatienr. A.287); afgestaan in 1951 aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
- Kunstenaar: Jacob Foppens van Es
- Inventaris nr: 5030
- Drager: olieverf op doek
- Afmetingen: 110 cm x 117 cm
- Opmerkingen: komt niet voor op de lijst van DER-kunstwerken afgestaan aan het KMSKA. Volgens catalogus oude meesters: verkocht in 1931 in het Internationales Kunstversteigerungshaus, Berlijn (nr. 513); geschonken door de dienst van het sekwester in 1946 aan het KMSKA.