schilderij

Venus frigida

Peter Paul Rubens

Over dit werk

Object details

TitelVenus frigida
Datum1614
Mediumolieverf op paneel
Afmeting143 × 184 × 3,8 cm
Inventaris nummer709
Inscriptiesmidden onder (op steen): P.P. Rvbens F. 1.6.1.4

Meer over dit werk

In de achttiende eeuw identificeerde men het onderwerp van dit schilderij verkeerdelijk als Jupiter die de Thebaanse koningsdochter Antiope in de vorm van een sater besluipt. In werkelijkheid tracht een grijnzende sater, volgeling van Bacchus, de verkleumde godin Venus uit haar onderkoelde toestand te laten ontwaken met behulp van een hoorn des overvloed, gevuld met korenaren, druiven en andere vruchten. Naast haar, op een koker met een ongebruikte voorraad pijlen, rilt de gevleugelde Amor van de kou. Venus zit met haar rug voor driekwart naar de toeschouwer gehurkt. De godin neemt de pose aan van een beroemde Romeinse sculptuur uit de 1ste eeuw n. C., die Rubens tijdens zijn verblijf in Rome in het Palazzo Farnese had bewonderd (vandaag in Napels, Museo Archeologico, inv. nr. 6297). Geletterde tijdgenoten van Rubens herkenden in deze voorstelling een geliefd spreekwoord, afkomstig uit een komedie van de Romeinse toneelauteur Terentius (185-159 v. C.): ‘Sine Cerere et Baccho friget Venus’ of ‘zonder eten en drinken verkilt de liefde’. Het paneel behoort tot een kleine groep van classiciserende schilderijen die Rubens uitzonderlijk signeerde en 1613 en 1614 dateerde: Jupiter en Callisto (Kassel, Gemäldegalerie, inv. nr. GK86), Suzanna en de Ouderlingen (Stockholm, Nationalmuseum, inv. nr. 603), De Vlucht naar Egypte (Kassel, Gemäldegalerie, inv. nr. GK87), De Bewening van Christus (Wenen, KHM, inv. nr. 515), Cupido snijdt zijn boog (München, Alte Pinakothek, inv. nr. 1304).

Verwervingsgeschiedenis

Vermoedelijk Michiel Peeters (1651-1729), Antwerpen, zijn inventaris van 1729, Cavel B, nr. 19 (‘naeckte Venus Rubens … gl. 550’), nagelaten aan zijn weduwe Anna Catharina Goos voor haar kinderen; Joannes Andreas Norbertus Peytier de Merchten (1706-1764), schepen van Antwerpen; diens weduwe Maria-Theresia Peeters (1717-1789); haar veiling, Antwerpen (Grange), 3 augustus 179, lotnr. 1 (‘P.P. Rubens. Antiope presque nue, assise sur une draperie rouge, & vue par le dos; …’); gekocht door haar dochter Joanna Maria Claudia Peytier (1751-1785), echtgenote van Gaspar Carolus Knyff (1746-1797), Antwerpen; door vererving aan hun dochter Léonce de Knyff (1813-1866) en zijn echtgenote Anna van der Heyden (1842-1895), Antwerpen; verkocht aan Philippe Joseph Allard (1805-1877), Brussel; door het museum gekocht bij de erfgenamen Allard in 1881.