Ensor

La Sortie doet zijn intrede in het KMSKA

Kunstenaar Ronald De Preter (° 1954) schenkt zijn werk La Sortie d’Ensor de Belgique aan het KMSKA. In 1988-89 maakte De Preter deze satirische herwerking van Ensors De intrede van Christus in Brussel in 1889 als scherpe reactie op het verlies van dit iconische werk voor België, nadat het werd verkocht aan het J. Paul Getty Museum in Los Angeles.

Met het aanvaarden van de schenking van La sortie d’Ensor de Belgique van Ronald De Preter wil het KMSKA de aanwezigheid van De intrede van Christus in Brussel in 1889 van James Ensor blijvend in zijn verzameling laten weerklinken. Het schilderij illustreert niet alleen hoe Ensor zich moeiteloos laat actualiseren, maar evenzeer hoe we ons als museum, samen met de betrokken overheden, blijvend moeten inzetten voor het behoud en beheer van belangrijk kunstpatrimonium.

Cathérine Verleysen, onderzoeker/curator 19de eeuw KMSKA

James Ensor (Oostende 1860 - Oostende 1949), J. Paul Getty Museum, Los Angeles - De intrede van Christus in Brussel in 1889 (1888-1889)

Ronald De Preter (Lier 1954), KMSKA, Collectie Vlaamse Gemeenschap, inv.nr. 4384 Schenking van de kunstenaar - La sortie d’Ensor de Belgique (1988-1989)

Tijdlijn

DE INTREDE VAN CHRISTUS IN BRUSSEL IN 1889
LA SORTIE D’ENSOR DE BELGIQUE

1887

JAARLIJKS SALON LES XX

Op de jaarlijkse tentoonstelling van avant-garde kunstenaarsgroep Les XX hangt Un dimanche après-midi à l'île de la Grande Jatte van Georges Seurat. De vrienden van Ensor zijn hier heel enthousiast over en beschouwen het werk als het hoogtepunt van de nieuwe schilderstijl, het pointillisme. Ensor is er geen fan van en vindt die stipjestechniek juist saai, kil en ongezellig. Als reactie maakt hij zijn eigen, energieke schilderij De intrede van Christus in Brussel in 1889. En maakt het opzettelijk veel groter dan het werk van Seurat. En als tegenreactie op het pointillisme gebruikt Ensor paletmessen, spatels en de uiteinden van zijn kwast om vlakken van kleur neer te zetten.

1888

ATELIER ENSOR

James Ensor schildert De intrede in zijn kleine zolderkamer in Oostende. Hij heeft het enorme doek van 2,52 bij 4,30 meter met spijkers aan de muur bevestigd. Het ligt deels op de vloer en is aan de zijkanten opgerold. De 28-jarige Ensor zit vaak op zijn knieën te schilderen. Volgens sommigen is dat de reden voor het vreemde perspectief. Maar misschien doet hij dit ook opzettelijk om de schilderkunst echt op zijn kop te zetten.

1889

GEWEIGERD DOOR LES XX?

Ensor wil zijn werk tentoonstellen, maar Les XX weigert dat. Of dat is toch het verhaal dat Ensor graag de wereld instuurt. Want in werkelijkheid is het schilderij gewoon nog niet af.

1929

PALEIS VAN SCHONE KUNSTEN BRUSSEL

Na 40 jaar verlaat het werk eindelijk het atelier. In 1929 wordt De intrede tentoongesteld in het gloednieuwe Paleis voor Schone Kunsten in Brussel. Het krijgt een plaats tussen 376 andere werken van Ensor. Het zijn gloriedagen voor Ensor want hij ontvangt ook de titel van baron.

1949

GUSTAVE NELLENS

Na Ensors dood in 1949 regelt zijn nicht Alexandra Daveluy de afhandeling van de erfenis. Ze verkoopt De intrede aan Gustave Nellens, de eigenaar van het casino in Knokke. In de jaren 1950 en 1960 is het casino dan ook een belangrijke culturele hotspot, met muziekvoorstellingen van internationale faam en grote jaarlijkse zomertentoonstellingen.

1954

LOUIS FRANCK JR EN KMSKA

In 1954 verkoopt Nellens het schilderij aan Louis Franck Jr. Hij is de zoon van François Franck, oprichter van Kunst van Heden. Deze tentoonstellingsvereniging zorgt ervoor dat heel wat Ensors in de collectie van het KMSKA belanden. In deze periode krijgt het museum ook De intrede in langdurige bruikleen. Ondertussen heeft het grote schilderij internationale bekendheid verworven en reist het rond. Het is te zien op de Biënnale van Venetië, reist 2 keer langs Amerikaanse topmusea en hangt ook in Zürich en Parijs.

1983

J.PAUL GETTY MUSEUM

In 1983 verhuist het schilderij opnieuw naar Zürich vermoedelijk om de conditie te beoordelen en eventuele schade te herstellen. In België groeit de bezorgdheid dat het schilderij te koop zal worden aangeboden. Dat gebeurt ook. De vraagprijs zakt van 10 miljoen dollar naar 8,5 miljoen dollar (ongeveer 320 miljoen Belgische frank). Maar België kan of wil dat bedrag niet betalen. Vooral niet tijdens de economische crisis in 1987. Op 12 oktober 1987 kondigt het J. Paul Getty Museum aan het schilderij te hebben gekocht. Ze beschrijven het topwerk als “de voorloper van het 20ste-eeuwse expressionisme.”

1988

RONALD DE PRETER

In 1988 maakt Ronald De Preter de satirische versie La Sortie d'Ensor de Belgique. Dit is een reactie op het vertrek van James Ensors meesterwerk naar het Getty Museum in Los Angeles. Hij vervangt de maskers van Ensor door portretten van Belgische politici. Hiermee stelt hij hen verantwoordelijk voor het verlies van dit belangrijke kunstwerk. Het resultaat biedt een kritische blik op de politieke situatie van die tijd.

2024

KMSKA

In 2024 schenkt Ronald De Preter zijn werk aan het KMSKA. Dit is meteen een symbolische terugkeer. Na 40 jaar komt De intrede toch weer thuis. Al is het in een andere gedaante. In 2024 krijgt het een plekje in het museum.

Wie is Ronald De Preter?

Ronald De Preter (°Lier, 1954) volgt eind jaren zeventig de opleiding tekenkunst aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen - DKO en profileert zich vooral als aquarellist. Later breidt hij zijn techniek uit naar olieverf en etsen. Hij onderzoekt thema’s als vergankelijkheid, kwetsbaarheid en de fragiliteit van het lichaam, vaak weergegeven door naakte figuren of studies van geslachte dieren.

De Preter werkt vooral in reeksen. Dit biedt hem de ruimte om de mogelijkheden van schilderkunst en etstechnieken verder te onderzoeken. Ook het natuurlijke licht speelt een belangrijke rol in het vormen en accentueren van zijn beeldvoering. De Preters oeuvre is een reflectie van zijn innerlijke wereld en de vergankelijke schoonheid van het leven.

Ronald De Preter: “Bij mijn eerste bezoek aan het KMSKA, op zeventienjarige leeftijd, was het werk van James Ensor voor mij meteen een openbaring. Vooral De intrede van Christus te Brussel liet me niet meer los. In de jaren die volgden, bracht ik vele uren door in de Ensorzaal, steeds opnieuw gefascineerd door dit meesterwerk.

Toen De intrede van Christus te Brussel later het museum verliet, bleef er een grote leegte achter. Het verlies van dit iconische werk was voor mij een echte schok. Als protest en uit onvrede begon ik onmiddellijk te werken aan La sortie d'Ensor de Belgique, een persiflage. Dit werk is mijn persoonlijke gesprek met Ensor, een verhaal dat een halve eeuw geleden begon in ditzelfde museum. Ter gelegenheid van het Ensorjaar bied ik dit werk als schenking aan.”

Herken jij alle personages?

De oplossingen staan onder het beeld.

1. Louis Tobback 2. Patrick Dewael 3. Guy Verhofstadt 4. Annemie Neyts 5. Wilfried Martens 6. Willy De Clercq 7. Miet Smet 8. Frank Swaelen 9. Leo Tindemans 10. Jean Gol 11. Jean-Luc Dehaene 12. Hugo Schiltz 13. Jaak Gabriëls 14. Willy Claes 15. Jan Lenssens 16. Koning Boudewijn 17. Koningin Fabiola 18. Ludo Dierckx 19. Guy Spitaels 20. Paul Akkermans 21. Gaston Geens 22. Mieke Vogels 23. Jos Geysels 24. François-Xavier de Donnea 25. Paula D'hondt 26. Magda Aelvoet 27. Daniël Coens 28. Marc Eyskens 29. Wivina Demeester 30. Hans De Belder 31. Frans Grootjans 32. Rika De Backer 33. ‘Zelfportret' 34. Theo Kelchtermans 35. Eric Van Rompuy 36. Rika Steyaert 37. Willy Cuypers 38. Jean-Pierre Van Rossem 39. Herman De Croo 40. Jacky Buchmann 41. Bob Cools 42. Jan Hoet 43. Jan Decorte 44. Antoinette Spaak 45. Guy Coëme 46. Norbert De Batselier 47. Paul Vanden Boeynants 48. Melchior Wathelet 49. André Cools 50. Alain Van der Biest 51. Henri Simonet 52. Etienne Vermeersch 53. Charles-Ferdinand Nothomb 54. Joseph Michel 55. Jos Dupré 56. Philippe Moureaux 57. Freddy Willockx 58. Herman Van Rompuy 59. Ward Beysen 60. José Happart 61. James Ensor