Sensualiteit en heiligheid in één schilderij
Dit intrigerende laatmiddeleeuwse meesterwerk is hét topstuk van het KMSKA. Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen lijkt opvallend modern. Toch maakte de Franse hofschilder Jean Fouquet het al midden 15de eeuw. Hij deed dat in opdracht van Etienne Chevalier, schatbewaarder van de Franse koning Karel VII. Fouquet beeldt de maagd Maria uit als hemelkoningin:de verheven moeder Gods. Het schilderij fascineert door het ongewone, intense kleurgebruik en de stoutmoedige voorstelling.
Schoonheid en heiligheid: vrouwelijke perfectie
Stijf en stil zit Maria op haar troon. Of staat ze recht? Achter haar duiken negen engelen op. De drie blauwe cherubijnen staan voor zuiverheid en lucht, de zes rode serafijnen voor liefde en vuur. Maria is gekleed volgens de adellijke mode van de 15de eeuw. Haar mantel en kroon zetten haar voornaamheid in de verf. De ingesnoerde taille accentueert haar blote, volle borst die het schilderij een bijna erotische toets geeft. Vermoedelijk stond Agnès Sorel model voor de Madonna. Sorel was de maîtresse én raadgever van Karel VII. Ze was beroemd en berucht om haar schoonheid. Als zogende Madonna mocht Sorel het heersende schoonheidsideaal belichamen.
Melun diptiek
De Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen maakt deel uit van een tweeluik: de Melun-diptiek, één van de voornaamste werken van Fouquet. Het linkerluik bevindt zich in de Gemäldegalerie van Berlijn. Het beeldt twee ingetogen mannen af, zakelijk, scherp als een scheermes. De ene is Etienne Chevalier, schatbewaarder van koning Karel VII en opdrachtgever voor het werk. Naast hem staat zijn patroonheilige Stefanus, de eerste martelaar van het christendom.
Madonna met kind
Tegen de trends in schildert Fouquet de Madonna als een sensuele en modieuze vrouw. Typisch zijn de glasheldere afstandelijkheid en de afwezige blik die hij aan zijn personages toekent. Het kind op haar schoot toont helemaal geen belangstelling voor haar borst en Maria moedigt hem niet echt aan om te drinken. De aandacht van het kindje Jezus ligt elders. Het wijst naar het andere luik van de diptiek. Meer bepaald naar opdrachtgever Etienne Chevalier, buiten beeld. Alsof hij tegen zijn moeder zegt: ‘Die man verdient zijn plaats in de hemel. Doe hierboven maar een goed woordje voor hem.’
Serafijnen en cherubijnen
De rode en blauwe engelen in Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen zijn een typische verschijning in de Italiaanse schilderkunst van de 14de en 15de eeuw. Hun kleur is dus geen ‘vondst’ van de kunstenaar, maar een voor die tijd vertrouwde voorstellingswijze. Blauw en rood waren ook de kleuren van het Parijse wapenschild. Wit stond voor koninklijk. De maagd draagt boven haar kleed bovendien een mantel van hermelijn, het ‘koningsbont’. Het werk bezit dus ook een politieke dimensie, als verheerlijking van Frankrijk en het Franse koningschap.
